कार्स ३ रेसिंगच्या पुढची गोष्ट

प्रत्येक गोष्टीचा एक काळ असतो, तो काळ गेला की आपण परत आणू शकत नाही, पण तो काळ वेगवेगळ्या मार्गानी परत अनुभवू मात्र शकतो. कोणाही प्रसिद्धीच्या शिखरावर असणाऱ्या व्यक्ती साठी निवृत्ती हा एक नाजूक प्रश्न असतो. त्यांनी आजवर जे करून यश मिळवलं ते करण्यासाठी वय साथ देत नसतं आणि ते कायमचं सोडण्यासाठी मन तयार नसतं. याखेरीज इतरांच्या, चाहत्यांच्या अपेक्षांचं ओझं असते ते वेगळचं. सन्मानाने निवृत्त व्हायचं की आपल्या खालावत जाणाऱ्या कामगिरीवर लोकांनी सतत बोट ठेवत आपल्याला प्रवृत्त करेपर्यंत सोडायचं नाही हा वैयक्तिक प्रश्न असतो. one has to take that call. अगदी हाच विषय आहे डिस्नेच्या नव्या कार्स ३ या चित्रपटात.

अॅनिमेशन चित्रपट हे काही फक्त मुलांना समोर ठेवून तयार केलेलं नसतात, जसं अॅलीस इन वंडरलंड हे काही लहानांचे पुस्तक नाही, अगदी तसंच! वेगळा विचार, वेगळा दृष्टीकोन हा अशा चित्रपटांमधून इतका सहज दाखवला जातो की आपल्याही नकळत आपण त्याच्यावर विचार करायला सुरुवात करतो. मग कुंग फु पांडा सिरीज मधल्या चित्रपटांमधून दत्तक मुलांबद्दल केलेली भाष्ये असोत किंवा डीस्पेकेबल मी या त्रयी मधून वाईट माणसांमधला चांगुलपणा शोधण्याचा केलेला प्रयत्न असो, फ्रोजन मधून आपल्या शक्ती, सामर्थ्यापासून पळून जाण्यापेक्षा त्याला सामोरे जाणे जास्त गरजेचे असते, दैवदत्त देणगी मिळालेल्या गोष्टींचा चांगला उपयोग करून घेणं आपल्याच हातात असतं. कोणतीही गोष्ट फक्त शाप किंवा फक्त वरदान असू शकत नाही, ती शाप ठरवायची की वरदान हे आपल्या हातात असतं, तशीच गोष्ट इनसाईड आउट ची, पौगंडावस्थेत मुलांचे प्रश्न एकदम अवघड का होतात, याचं सोप्पं उदाहरण आहे ते. आपल्या आठवणी हेच आपलं आयुष्य असतं, त्यामुळे चांगल्या वाईट आठवणी जपणं, त्यातून शिकणं हे गरजेचं असतं.

कार्स च्या आधीच्या दोन भागांमधून अशीच एका कार च गोष्ट सांगितली होती, रेसिंग कारच्या दुनियेतली, स्वतःला मोठा खेळाडू समजणारा लाईटिंग मॅक्वीन चुकून एका गावात येतो, तिथे त्याच्याकडून एक चूक होते, त्याची शिक्षा म्हणून त्याला तिथे काही दिवस राहून रस्ता तयार करावा लागतो, त्या गावात राहता राहता त्याची तिथल्या लोकांशी ओळख होते, तिथे असणारी एक कार ही नामांकित स्पर्धा जिंकलेली पण आता विस्मृतीच्या गर्तेत गेलेली असते, हे कळल्यावर कार्स चित्रपटाच्या नायकाचा लाईटिंग मॅक्वीन चा दृष्टीकोनच बदलून जातो. स्पर्धा ही फक्त जिंकण्यासाठी नसते, आणि येनकेनप्रकारेण जिंकणाऱ्या पेक्षा इतर स्पर्धकांना मान देऊन, खिलाडूवृत्ती दाखवत हरणारा स्पर्धक जास्त मनावर राज्य करतो हे सांगत पहिला चित्रपट संपला होता. त्यानंतर तब्बल पाच वर्षांनी दुसरा भाग आला, ह्या भागात लाईटिंग मॅक्वीन ला अमेरिके बाहेर नेऊन डिस्नेनी जपान, इटली, युके मधल्या प्रेक्षकांनासुद्धा आपलंसं करण्याचा प्रयत्न केला होता, या भागात हेर गिरी, बरोबरच खेळांच्या स्पर्धांच्या आडून चालणारं राजकारण यावर संयत भाष्य केलं होतं. जाता जाता खेळाडू जिंकतो तेव्हा ते त्याचं एकट्याचं यश नसतं तर त्याच्या बरोबर असणारे मार्गदर्शक, त्याच्या खाण्यापिण्याची काळजी घेणारे,डॉक्टर, मित्र, अशा सगळ्यांचेच यश असतात, खेळणाऱ्याचा जेवढा स्वतःवर विश्वास असतो तेवढाच या सपोर्ट सिस्टीम वर देखील विश्वास असावा लागतो हा मोलाचा सल्ला या भागातून दिला होता. त्यामुळेच आता तिसऱ्या भागात अजून काय नवीन सांगतील याची खूप उत्सुकता होती.

मुळात या चित्रपट सीरीज चे भाग ५, ६ वर्षांनंतर येतात कारण त्यात अगदी छोट्यातल्या छोट्या गोष्टींवर सुद्धा मेहनत घेऊन काम केलं जातं, अॅनिमेशन तर आहे, मुलांच्या साठी तर आहे अशा सबबी देण्याऐवजी अजून जास्त चांगलं कसं देता येईल हा विचार असतो. या भागात इतकी वर्ष स्पर्धा जिंकणारा लाईटिंग मॅक्वीन स्पर्धा जिंकता जिंकता हारतो. त्याला हरवणारा नवीन खेळाडू हा नवीन तंत्रज्ञानाच्या जोरावर त्याला सारून पुढे जातो. अनुभव आणि तंत्रज्ञान यामध्ये तंत्रज्ञान जिंकतं, पण त्याचा अर्थ अनुभव कमी असतो असं नाही. नवीन खेळाडूला मात देण्याच्या नादात लाईटिंग मॅक्वीन स्वतःलाच इजा करून घेतो, मग त्यानंतर तो स्वतःलाच उभारी देऊन परत स्पर्धेच्या मैदानात उतरण्याचा निर्णय घेतो, मग त्यासाठी नवीन तंत्रज्ञानाची मदत घ्यायची तो ठरवतो, पण त्याच्या उतावळेपणा मुळे तो नवीन मशीन तोडून टाकतो. या सगळ्यामुळे त्याला आर्थिक सहाय्य करणारा कंपनीचा प्रमुख त्याला सांगतो, तुझे दिवस संपले, आता तू खेळाच्या मैदानावर जाण्याऐवजी जाहिरातीच्या व्यासपीठावर जा. आता तू काही खेळू शकणार नाहीस, आता तुझ्या नावावर जाहिरातीतून पैसे कमावण्याचे दिवस आता आहेत. मनातून कुठे तरी दुखावलेला पण तरीही जगज्जेता असलेला लाईटिंग मॅक्वीन म्हणतो, मला फक्त एक शेवटची संधी हवी आहे, जर मी ती स्पर्धा जिंकली तर मी ठरवेन कधी रिटायर व्हायचं, आणि जर ती संधी मी हरलो, तर तुम्ही म्हणाल तसं मी करेन, हे आव्हान त्यानी स्वतःलाच दिलं होतं. या सगळ्यामध्ये त्याच्या सोबत असते त्याची ट्रेनर जी आहे नव्या दमाची, जिला फक्त बंदिस्त खोल्यांमध्ये घाम गाळून प्रॅक्टिस करायची माहीत आहे,  तिला सांभाळून स्वतःला हवा तसा सराव करून घेणं त्याला जमत नसतं. त्यात त्याचा गुरु ज्याच्या मदतीने त्याने आधीच्या काही स्पर्धा जिंकल्या होत्या, त्याने जिंकलेली एक वेगळ्या धर्तीची स्पर्धा खेळायला लाईटिंग मॅक्वीन जातो, अर्थात तिथे त्याची ट्रेनर क्रूझ देखील असतेच, तिला सांभाळून घेता घेता तो मागे पडतो आणि मग अशी वेळ येते की तीच पुढे जाऊन स्पर्धा जिंकते. यामुळे दुखावलेला लाईटिंग मॅक्वीन तिला बोलतो, आणि मग ती तिचं मन मोकळं करते, मला खरंतर आयुष्यात हेच करायचं होतं. रेसिंग स्पर्धेत भाग घेणं हेच माझं स्वप्न होतं, पण माझा माझ्यावर विश्वास नव्हता आणि त्यामुळे मी कधी भागच घेऊ शकले नाही.

स्वतःवरचा विश्वास गमावत चाललेला लाईटिंग मॅक्वीन जेव्हा जिवलग मित्राला मीटर ला फोन लावतो तेव्हा तो सांगतो, तुला डॉक नी शिकवलं, तो आता नाही, पण त्याचा गुरु तर आहे ना. आणि मग तो निघतो त्याच्या गुरूला घडवणाऱ्या गुरूच्या शोधात, आणि एका क्षणी क्रुझ ची माफी मागून तिलाही सोबत घेतो.

अनुभव हा नेहेमीच काही ना काही शिकवून जात असतो, आपण जेव्हा जिंकतो तेव्हा फक्त आपणच जगज्जेते आहोत असा अभिनिवेश ठेवला तर आपण त्याक्षणीच स्वतःच्या विस्मृतीच्या वाटेकडे वाटचाल करत असतो, पण त्याचवेळी जर आपल्या पूर्वसुरींचा आदर ठेवला तर एक खेळाडू म्हणून आपण मोठे होत असतो, याची जाणीव असल्यामुळे मॅक्वीन जेव्हा तिथे जुन्या दिग्गज लोकांना भेटतो तेव्हा तो त्यांना त्याला शिकवायची विनंती करतो. मग नवीन तंत्रज्ञानाला हरवण्यासाठी त्यापेक्षा प्रगत तंत्रज्ञान हवं नाहीतर अनुभवाच्या जोरावर मिळणारं शहाणपण चलाखी हवी. त्यामुळे तो हे अनवट शहाणपण समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो, आणि अर्थात त्याचा फायदा क्रुझ ला देखील होत असतो, जी त्याच्यासोबत सावलीसारखी असते. एका क्षणी मॅक्वीन म्हणतो, परत रेस न करायला मिळण्यासारखं दुःख नाही, त्यावर त्याचा नवा गुरु स्मोकी म्हणतो, हे काही अंतिम सत्य नाही, आपल्यासारखा किंवा आपल्यापेक्षा चांगला विद्यार्थी घडवणं हे ही तेवढंच सुखकारक असतं.

शेवटची स्पर्धा सुरु होते, ज्याच्या जिंकण्याची शक्यता ९६ % आहे असा स्पर्धक स्पर्धेत असताना देखील स्वतःला सिद्ध करण्यासाठी मॅक्वीन स्पर्धेत उतरतो, पहिल्या दहापर्यंत पोहोचतो. आणि तेव्हाच क्रुझ जी त्याला प्रोत्साहन देण्यासाठी तिथेच थांबलेली असते, तिला तिचा बॉस सांगतो, तू इथे काय करतेस, हे काही बायकांचं काम नाही, जा निघून तुझ्या ट्रेनिंग च्या कामाला. हिरमुसलेली ती निघते, पण हे सारे शब्द गाडी चालवत असलेल्या मॅक्वीनच्या कानावर पडतात, आणि त्याच क्षणी त्याला स्मोकी नी सांगितलेलं आठवतं, आणि जाणवतं हाच क्षण आहे ती संधी मिळवण्याचा, आणि तो क्रुझ ला बोलावून घेतो आणि सांगतो, माझ्याऐवजी आता तू पळणार आहेस या स्पर्धेत, मानसिकरीत्या तयार नसलेल्या क्रुझ ला तो कसा तयार करतो, एका क्षणात स्पर्धकाच्या भूमिकेतून मार्गदर्शकाच्या भूमिकेत कसा जातो हे सगळं मुळातून पाहण्यासारखं आहे. चित्रपटाचा शेवट हा अर्थात अपेक्षित वाटेनी जातो, पण तरीही अजूनही खेळाच्या मैदानावर असलेल्या स्त्री पुरुष भेदभावावर काहीच न बोलता खूप काही बोलून जातो.

आजही अनेक गोष्टींवर पुरुष, स्त्री अशी लेबलं चिकटवलेली आहेत, ती कधी तरी कोणी तरी काढावीच लागतात. खेळ हा फक्त  शारीरिकदृष्ट्या खेळायचा नसतो तर तो मानसिकदृष्ट्या खेळणं देखील तितकंच महत्वाचं आहे, अगदी हेच चक दे मधून कबीर खान सांगतो किंवा दंगल मधून महावीर सिंग फोगट सांगतो. कोणत्याही खेळाचा सराव हा ठराविक पद्धतीनेच केला पाहिजे असं नसतं, तर तुमच्याकडे असणाऱ्या साधनसुविधांचा वापर करून, कल्पकतेनी तुम्ही नवीन गोष्टी आत्मसात करून त्या कशा अमलात आणता हे जास्त महत्वाचं असतं. शिखरावरून कधी ना कधी खाली यावंच लागतं मग ते  कधी उतरायचं हे तुम्ही ठरवलं तर तुम्ही शिखरावरून उतरलात तरी तुम्ही शिखरावरच असता. डिस्ने अनेक वेळा या कठीण गोष्टी अशा सोप्प्या करून सांगतं. त्यामुळेच कार्स हा फक्त गाड्यांचा सिनेमा उरत नाही, त्यातल्या भाव भावना, नाते संबंध, सहज जाता येत केलेली भाष्य यामुळे तो आजचा सिनेमा ठरतो. आज मुलांना तो कार्स च्या रेसिंग साठी आवडेल, पण वय वाढता वाढता त्यातली गंमत, नव्याने काळात जाईल आणि मग जगण्यातली गंमत देखील कळायला लागेल.

संदर्भ :https://en.wikipedia.org/wiki/Cars_(film)

        https://en.wikipedia.org/wiki/Cars_2